Böbrek taşı hastalığı ciddi ağrı, bulantı ve kusma gibi konforsuz semptomlar ile iş gücü kaybı yapmasının yanı sıra böbrekte enfeksiyon ve kısa dönemde akut, uzun vadede fonksiyon kaybı ile de kronik böbrek yetmezliğinin önemli sebeplerindendir.
Düşürülemeyen ya da düşürülemeyecek boyutta olup üriner sistemde tıkanıklığa yol açan taş varlığı durumunda böbrek taşı ameliyatı gündeme gelir.
Böbrek taşı ameliyatları taşın boyutu, lokalizasyonu, cerrahın tecrübesi, hastaya ait faktörlere ve hastanenin teknik imkanlarına göre farklılık gösterebilir.
Artık günümüzde artan teknolojik imkanlar böbrek taşı ameliyatlarının mümkün olan en az invaziv (kesi olmadan) kapalı (endoskopik) yöntemler ile yapmamıza olanak sağlar.
Bu yazımızda endoskopik böbrek taşı ameliyatlarında sıkça kullanılan stentler hakkında 'böbrek stenti neden takılır', 'nasıl çıkarılır' gibi merak edilen konuları açıklamaya çalışacağız.
Erkeklerde ve kadınlarda görüntülemeyi sağlayan optik sistemler ile idrar yapılan meatustan (delikten) girilerek hem mesane, hem üreter (kanala düşen taş) hem de böbrek içindeki taşlar bulunabilir. Bu sistemlerin içerisinden lazer taşa yönlendirilir. Daha sonra taş fragmante edililir (lazerle taş kırma). Daha sonra genellikle üreter ya da böbrek taşı ameliyatlarından sonra böbreğe stent yerleştirilmesi de uygulanır.
Böbrek taşı ameliyatlarından sonra poliüretan ya da karbotan kaplı yumuşak kıvamlı iki ucu J şeklinde ve bu nedenle Çift J (Double J) stent olarak adlandırılan kataterler kullanılır. Erişkin için genellikle 6 fr (2 mm) çapında ve 24-26 cm uzunluğunda stentler kullanılır.
Tıbbi olarak en basit ameliyatlar dahi kendi içinde riskler barındırır. Ancak semi rigid, flexible üreterorenskoplar ve lazer yardımı ile uygulanan endoskopik taş ameliyatları hiçbir kesi olmadan uygulanabilen en konforlu böbrek taşı cerrahileridir. Bu ameliyatlar sonrası genellikle 12-24 saat içinde taburcu olabilir ve 2-3 gün içinde normal hayatlarına ve işlerine dönebilirler.
Taşın boyutu, yeri, hastaya ait diğer faktörler, hastanenin teknik alt yapısı, stent takılma durumu, ek seans gereksinimi ve cerrahın tecrübesine göre operasyon maliyetleri değişmektedir.
Özellikle üretere (kanala) yerleşmiş ya da böbrek pelvisi denilen ana havuza yerleşmiş böbrek taşları o böbreğin tamamını tıkayarak belli bir süre böbreğin fonksiyonunu etkilemiş olur. Bu fonksiyonun hızlıca düzelmesi için gerek lazerle taş kırma işlem sonrası gerekse öncesinde böbreğe stent takılması işlemi elzem hale gelebilir.
Ayrıca böbrek taşına bağlı gelişen ödem, mukozal hasar, ameliyat esnasında oluşan basınç, fragmante (parçalanan) edilen taşların rahat ekspulsiyonu (dökülmesi) ve üreterde saptanan darlıklar da stent takılmasını gerektirir. En sık kullanılan stent tipi bir ucu böbreğe bir ucu mesaneye uzanan ve iki ucu da J şeklinde olan Double J stentlerdir (DJ stent, JJ stent).
Başka durumlarda da kullanılabileceği gibi en sık aşağıdaki aşağıda belirtilen böbrek taşı ameliyatı alt tiplerinde kullanılır.
Eğer böbrekte uzun süren tıkanıklık yoksa, kayda değer ödem yoksa, ameliyat esnasında mukozal hasar gerçekleşmemişse, üreterde (kanalda) darlık yoksa ve taşlar yeterince küçük parçalara bölünüp taşsızlık sağlanmışsa stent takılmadan da bu ameliyatlar gerçekleştirilebilir.
Böbreğe takılan DJ (Double, Çift J) stentler taş ameliyatı sonrası hızlı iyileşmeyi sağlar, tıkanıklığı giderir ve bazı durumlarda elzemdir. Böbreğe zarar vermez. Ancak bazen enfeksiyona yatkınlığı arttırabilir ve nadiren bu durum ciddileşebilir. İhmal edilip, planlanandan uzun süre kalan Double J stentler ise böbreğe zarar vermeye başlar.
Kapalı böbrek taşı ameliyatlarından sonra genellikle 2-4 hafta kadar stentin durması istenir. Bazı özel durumlarda bu süre kısaltılabileceği gibi uzatılabilmektedir. Ancak hastalarımızın doktor önerisi dışında özel yaşamlarındaki aksaklıklar nedeni ile bu süreyi uzatması kesinlikle tavsiye edilmez.
Standart DJ stentlerin maximum ömrü 3 ay olup süre uzadıkça stentlerde taşlaşma, üreter ve böbreğe yapışma ve şiddetli enfeksiyonlara yol açabilip ciddi komplikasyonlar oluşturabilir.
Böbrek taşı ameliyatında stent takılan hastalarda bazı olumsuzluklar olabilmektedir. Bunlardan; hafif ağrı, sık idrara çıkma, idrarda yanma, bazen idrar kaçırma ve idrarda pembeleşme, kanama beklenen yan etkiler olup hastaları endişelendirmemelidir. Bu semptomları azaltacak ilaçlar doktorunuz tarafından verilecektir. Ancak bu ameliyatlar sonrası enfeksiyon gelişebilmektedir.
Özellikle şiddetli yan ağrısı ve ateş, ciddi halsizlik durumları gerçekleştiğinde yatarak tedavi gerekebileceği için doktorunuza ya da ameliyat olduğunuz hastanenin aciline başvurmanızı öneririm.
Evet böbrekten uzanıp mesaneye kadar ilerleyen bu stentler hafif yan ağrısı, dolgunluk, rahatsızlık hissi verebilir. Ayrıca idrar renginde koyuluk ve kanamada yapabilir ve bu sizi korkutmamalıdır. Stent çıkarıldıktan sonra tüm semptomlar iyileşecektir.
Gerek URS gerekse RIRS (lazer cerrahileri) sonrası en çok merak edilen konulardan bir tanesi de böbrek stent çıkarma işlemi zorluğudur. Özellikle daha önce kendisi ya da yakını taş ameliyatı olmuş ve sonrasında böbrekten stent çıkarılma işlemi gerçeklemiş hastalarda bu endişe vardır.
Maalesef yoğun hastanelerde lokal anestezi ile gerçekleştirilen bu işlem ağrı ve anksiyeteye neden olmaktadır. Bu işlem optimal koşullar sağlandığında DJ stent çıkarılma işlemi tamamen ağrısız ve birkaç dakikada gerçekleştirilebilen bir işlemdir. Hastaların isteği de göz önünde bulundurularak sedasyon, rejyonel anesteziler rahatça uygulanabilir ve hastalar birkaç saat içinde normal yaşamına dönebilir.
Eğer kayda değer tıkayıcı taş kalmadıysa DJ stent çıkarıldıktan sonra ağrı olmaz. Stentin verdiği rahatsızlıklar da birkaç saat içinde geçer. Stent çıkarıldıktan sonra ciddi derecede ağrı olursa doktorunuza başvurunuz.
Çok merak edilip sorulan konulardan biri de ‘böbrek taşı ameliyatı sonrası cinsel ilişkiye girebilir miyim?’. Böbrek taşı ameliyatı öncesi ya da hemen sonrası, DJ stent takılan hastalar ya da çıkarılan hastaların herhangi bir cinsel kısıtlaması yoktur. Cinsel münasebetin böbrek stentine zarar verebileceği düşüncesi yanlıştır.
Böbrek taşı ameliyatlarında genellikle poliüretandan üretilen DJ stentler kullanılır. Bu stentler ile MR görüntüleme yapılmasının sakıncası yoktur.
Sonuç olarak şiddetli ağrı gibi belirtilerinin dışında uzun dönemde kronik böbrek yetmezliğininde önemli bir nedeni olan böbrek taşın ameliyatları taşın yerine, boyutuna, cerrahın tecrübesine, hastaya ait faktörlere ve hastanenin teknik imkanlarına göre çeşitlendirilebilir. Bu böbrek taşı ameliyatlarını bazen aşama aşama seanslar halinde yapmak daha güvenli ve doğru yaklaşımdır.
Özellikle böbreğe yerleştirilen stentlerinde hem fonksiyonun hem de doku iyileşmesinde faydası açıktır. İhmal edilmeyecek bir sağlık sorunu olan böbrek taşı hastalığı için üroloji uzmanına başvurmanızı öneririm.
Whatsapp: +90 532 485 0016
Instagram: @drarifdemirbas
Youtube: @drarifdemirbas
Doç. Dr. Arif DemirbaşÜroloji Uzmanı Bursa
Doç. Dr. Arif Demirbaş
İletişim